Temsilde adalet, yönetimde istikrar ilkesi açısından seçim sistemleri ve Türkiye örneği / Election systems in terms of justice in representation stability in administration and the case of Türkiye

Abstract

Günümüz dünyasında yönetim biçimleri içerisinde, en ideal yönetim biçiminin demokrasi olduğu düşüncesi toplumlarda yaygınlaşmıştır. Demokrasi en geniş tanımıyla halkın kendi kendini yönetmesi anlamına gelmektedir. Ancak günümüz şartlarında halkın doğrudan kendini yönetebilmesi mümkün görünmemektedir. Bu nedenle olağan hale gelmiş olan, halkın kendisinin seçtiği temsilciler yani vekilleri aracılığıyla yönetilmesidir. Bu anlayış çerçevesinde temsili demokrasi denen anlayış ortaya çıkmıştır. Temsili demokrasilerde toplumu temsil edecek vekiller, belirli ve düzenli aralıklarla yapılan seçimlerle belirlenmektedir. Ancak seçimin gerçekleştiği her rejimin demokratik olduğu söylenemez. Bu nedenle rejimlerin demokratik oluşundan bahsedebilmek için demokrasinin kalbi olan seçimlerin, serbest ve adil bir ortamda demokratik kriterlere uygun olarak yapılması gerekmektedir. Temsili demokrasilerde seçimin gerçekleşebilmesi için de seçme iradesine haiz olan seçmenin, hür iradesi ile temsilcilerini belirlemek üzere oy kullanmasıdır. İşte seçmenin nasıl ve ne şekilde oy kullanacağı, kullanılan oyların sandalyelere nasıl dönüştürüleceği ve ne şekilde değerlendirileceği gibi hususların düzenlendiği seçim sistemleri ortaya çıkmıştır. Seçim sistemleri, seçimlerde kullanılan geçerli oyların parlamentoda sandalyelere dönüştürülmesinde uygulanan teknik usullerdir. Seçim sistemlerinde, genellikle temsilde adalet ve yönetimde istikrar ilkelerinden birine ağırlık verilmektedir. Temsilde adalet ilkesini ön planda tutan sistemler, nispi temsil sistemi olarak adlandırılır. Yönetimde istikrar ilkesi ön plana çıkmışsa, bu sisteme de çoğunluk sistemi denilmektedir. Her iki ilkeyi bağdaştırmayı amaçlayan sitemler ise karma seçim sistemleri olarak adlandırılmıştır. Seçim sistemleri genel olarak, kendi olguları içinde güçlü ve zayıf yönleri barındırır. Temel hak ve özgürlüklerin bir ifadesi olan seçim uygulamaları, anayasa ve kanunlarla düzenlenen kurallarla gerçekleşir. Türkiye'de ilk seçim uygulaması, 1876 Anayasası ile başlamış ve günümüze kadar birçok farklı seçim uygulamaları gerçekleştirilmiştir. Fakat şimdiye kadar Türkiye'de uygulanan seçim sistemleri üzerinde tam bir uzlaşı sağlandığı söylenemez.