Tatvan-Baykan arasındaki tarihi İpek Yolu güzergâhının coğrafi bilgi sistemleri ile mekânsal analizi / Spatial analysis of the historical Silk Road between Tatvan and Baykan with geographical information

Abstract

Çalışma alanı Tatvan ile Baykan arasında çizgisel bir güzergâhtır. Bu güzergâhta 1800 metre yükseklikteki Bitlis deresinin su bölüm çizgisine de denk gelen El Aman hanı ile başlayan ilk durak 700 metre yükseltiye sahip Baykan vadi tabanına kadar olan kısmı kapsamaktadır. Dicle nehrin bir kolu olan Bitlis Deresi'ni takip eden bu kısmının günümüzdeki karşılığı ise 75 kilometredir. İpek Yolu'nun güney yolu olarak ifade edilen ve vadi içerisini takip eden bu yol, vadi tabanından dağların doruklarına doğru yükselti farkı 1000 metreyi aşmaktadır. Tatvan-Baykan arasındaki Güney İpek Yolu geçmişten günümüze; toprak yol, tek şeritli yol, çift şeritli yol olarak farklı aşamalardan geçmiştir. Günümüzde çift taraflı yol çalışmaları eski İpek Yolu güzergâhının çoğu izlerini silmiştir. Fakat çalışma verilerini o günün koşullarıyla değerlendirebilmek için eski yol izleri takip edilerek gerçek uzaklıklar belirlenmiştir. Han ve yol seçimine etki eden değişkenler coğrafi olarak analiz edilmiştir. Bu çalışmayla daha sonraki araştırmalar için konumsal bir literatür, topografik bir değerlendirme sağlanmıştır. Ayrıca geçmişten günümüze dinamik bir saha olan karayolu ve dere güzergâhı nedeniyle oluşabilecek kültürel yapı kayıpları kayıt altına alınmış olacaktır. Bu kapsamda araştırma alanı yüzey analizleri yapılarak eğim, hidrografya, topoğrafya, bakı gibi CBS'nin etkin olduğu bileşenlerle incelenmiştir.