Panoptikon uygulamaları ve etik iklim algısının kaytarma davranışlarına etkisi / Panopticon applications and the effect of ethical climate perception on loafing behaviors

Abstract

Bu çalışmanın amacı panoptikon uygulamaları ve etik iklim algısının sosyal ve sanal kaytarma davranışları üzerindeki etkisini incelemektir. Çalışmada nicel veri analizi benimsenmiştir. Bu bağlamda Bitlis Valiliği ve valiliğe bağlı birimlerde çalışan 255 kamu personeli ile anket çalışması yapılmıştır. Anket sonuucunda elde edilen veriler SPSS 25 programı ile frekans, güvenirlik, açımlayıcı faktör ve regresyon gibi temel analiz edilmiştir. AMOS 24 yazılımı kullanılarak ise yapısal eşitlik modellemesi ile ölçüm modeli tasarlanmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre; panoptikon uygulamalarının alt boyutlarından dışsal panoptikonun önemli ve önemsiz sanal kaytarma davranışını negatif yönde etkilediği görülmüştür. Buna göre davranışlarını gözetim ve denetim araçlarına göre şekillendiren çalışanların (dışsal panoptikon) gözetim ve denetim araçlarının bulunduğu yerlerde önemli ve önemsiz sanal kaytarma eğilimlerini azalttığı söylenebilir. Araştırma hipotezlerini test etmek amacıyla yapılan bir diğer regresyon analizine göre; izlenme bilgisi ve bilinci boyutlarının önemsiz sanal kaytarmayı pozitif yönde etkilediği bulgulanmıştır. Pozitif etkiden hareketle; izlendiği bilgisi ve bilincine sahip olan ve bu bağlamda davranışlarını şekillendiren çalışanların; önemsiz sanal kaytarma eğilimlerinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Panoptikonun negatif panoptikon ve dışsal panoptikon boyutlarının sosyal kaytarma davranışını negatif anlamlı etkilediği elde edilen sonuçlar arasındadır. Gözetime olan negatif bakış açısı ve davranışını gözetime bağlı değiştirme eğilimi arttıkça; sosyal kaytarma eğilimi azalmaktadır. Buradan hareketle gözetim araçlarının kaytarma davranışları üzerinde etkileri olduğu söylenebilir. Son olarak etik iklim algısı önemli sanal kaytarmayı negatif anlamlı etkilerken; sosyal kaytarmayı pozitif anlamlı etkilemiştir. Etik iklim algısı yüksek çalışanların önemli sanal ve sosyal kaytarma eğiliminin daha düşük olduğu söylenebilir. Aynı zamanda literatür taraması yapılarak panoptikon, etik iklim ve kaytarma davranışları kavramsal olarak ele alınmıştır. Elde edilen analiz sonuçları ile kavramsal literaür kısmen desteklenmiştir.