İnsanın iç dünyasının analizi bağlamında Kur'ân'da arınma / Purification in the Qur'an in the context of analyzing the human inner world

Abstract

İnsan, maddî ve manevî yön olmak üzere birbirini tamamlayan iki kuvveti bünyesinde idame ettiren bir varlıktır. Maddî yönü ağır bastığında mâsivaya, dünyevî arzulara meyledip kendisini “esfel-i sâfilin”e yani aşağıların en aşağısı konumuna düşürürken, manevî yönü ise insan-ı kâmil olma arzusundadır. İnsanın üzerine düşen vazife, maddî yönünü önceleyip o doğrultuda bir hayat düsturuna sahip bir yaşantı sürmek yerine, ifrat ve tefritten uzak durup itidal yolunu seçmektir. Bu noktada birey, kalbini ve ruhunu inkâr, isyan ve gafletin zulmetinden, yani mânevi kir ve perdelerden temizlemek anlamına gelen arınma vasıtasıyla ahsen-i takvîm düzeyine erişmelidir. Bu düzeye erişebilme adına Kur’ân-ı Kerîm’de insanın manevî anlamda arınma ihtiyacını gidermesini sağlayan çeşitli yollar zikredilmektedir. Çalışmamızda Kur’ân-ı Kerîm ışığında insanın kurtuluşuna vesile olan ve onu tertemiz fıtratına tekrar döndürmeyi amaçlayan “arınma yolları”nın neler olduğu incelenmiştir. Bu minvalde ilk bölümde insan kavramı ile insanın özüne tekrar dönebilmesine katkı sağlayan, arınmasına vesile olan içsel unsurların Kur’ânî bir bakış açısıyla ne anlam ifâde ettiği ve bu öze dönük çabaların insanın psikolojisi üzerinde nasıl bir etkisi olduğu tespit edilmiştir. Çalışmamızın ikinci bölümünde ise arınmanın Kur’ânî temelleri ele alınmıştır. Söz konusu temeller klasik ve çağdaş kaynaklar bağlamında ele alınarak Kur’ân’ın, insanın arınmasına vesile olarak ortaya koyduğu ilkeler değerlendirilmiştir.