Klasik Türk şiirinde bahçe ve unsurlarının anlamsal ilişkileri / Semantic relationships of garden and its elements in classical Turkish poetry

Abstract

Bahçe ve unsurları klasik Türk şiirinin başlangıcından itibaren en çok kullanılan dış dünya unsurlarıdır. Bugüne kadar bahçe ve unsurlarıyla ilgili olarak birçok çalışma yapılmış olup bu çalışmalar genelde makale düzeyinde kalmıştır. Hâlbuki klasik Türk şiirini etkileyen en önemli dış dünya faktörü olan bahçe ve unsurları, makalelerle hatta birkaç eserle anlatılamayacak kadar kapsamlıdır. Makalelerde ve bazı eserlerde bahçe ve unsurlarından biri ya da bir türü ele alınmıştır. Bahçe ve unsurlarından herhangi biriyle ilgili yazılan bir eser diğerlerine dair yeterli ve gerekli bilgiyi vermez. Bundan dolayı tezde bahçe ve unsurları bir bütün olarak ele alınmış, bahçe ve unsurlarının diğer kelimelerle olan anlam ilişkileri irdelenmiştir. Bahçe ve unsurlarıyla ilgili yapılan çalışmalarda genelde bahçe unsurlarının yan başlık olarak kullanıldığı gözlenmiştir. Tezimizde bunun tersi yönünde bir yol izlenmiştir. İncelenen divanlardan seçilen nazım birimlerinde, bahçe unsurlarıyla anlam ilişkisi içerisinde olan kelimeler yan başlık olarak kullanılmıştır. Bu yan başlıklar altında, seçilen beyitlere yer verilmiş ve tahlil yöntemi kullanılarak anlam ilişkisinin açıklanması yoluna gidilmiştir. Tezimiz beş bölümden oluşmaktadır. Bölüm başlıkları sırasıyla divanı incelenen şairler, din, evren, insan ve insani hâller ile sosyal hayat şeklinde sıralanmaktadır. Tezde konuyla ilgili olarak farklı sonuçlara ulaşılması dikkat çekicidir. Bahçe unsurlarından birçoğunun birden fazla yan başlıkla anlam ilişkisi içerisinde olması; birden fazla yan başlığın bir bahçe unsuruyla anlam ilişkisi içerisinde olduğunun görülmesi; bahçe unsurlarının sevgili ve âşığın dışındaki durumlar için de kullanılması; yüzyıllara, coğrafi şartlara, sosyal ve siyasi duruma, şairin eğitimine, mizacına, hayatına ve dinî anlayışına göre bahçe ve unsurlarının kullanımın değişiklik arz etmesi ve bazı şairlerin daha önce hiç kullanılmayan bazı anlam ilişkilerine yer vermeleri dikkati çeken hususlardan bazılarıdır.