Geç Neolitik Dönem Halaf Kültürü’nde Sanat ve Sembolizm

Abstract

Yakın Doğu'da Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem yerleşim yerlerinde ortaya çıkarılan anıtsal yapılar (Jeriko, Mureybet, Jerf el-Ahmar, Göbeklitepe, Karahantepe vb.), kil sıvalı kafatasları, taş veya kemikten yapılmış objelerin dönemin tasvir sanatını veya dini ritüellerini temsil ettiği düşünülmektedir. Fakat Neolitiğ’in geç evresi olarak bilinen Çanak Çömlekli Neolitik Dönem’de, Göbeklitepe ve yakın çevresinden de tanıdığımız baskın anıtsal mimari olarak anılan yapıların artık Yakındoğu'da kullanılmadığı görülmektedir. Kuzey Mezopotamya kültürleri olarak bilinen Hassuna, Samarra ve özellikle Halaf kültürleri Çanak Çömlekli Neolitik Dönem kültürel ve sosyo-ekonomik yapıları hakkında önemli bilgiler vermektedir. Bu dönemde bilhassa çanak ve çömlekler veya mühürler üzerinde simgesel öğelerin yoğunlaştığı görülmektedir. Özellikle Halaf kültürüne ait kapların üzerindeki iki veya üç katlı yapıları betimleyen sahneler, başları gövdelerinden ayrık olan insanları içeren tasvirler, dans eden insan motifleri, boğa başları (bukranium) ve bitki motifleri Geç Neolitik Dönem sembolizmi ve sanatı hakkında daha detaylı bilgiler vermektedir. Bu çalışma, Kuzey Mezopotamya'daki Halaf kültürünün sosyo-kültürel ve ekonomik yapısı, Halaf çanak çömlekleri üzerinde yer alan sahnelerin dönemin sanatı veya dinini temsil ettiği düşünülen öğeleri hakkında bilgi vermeyi ve yeniden yorumlamayı amaçlamaktadır.