Kâşânî’nin Mektubu, Uluğ Bey’in Düzenlediği Edvâr Meclisi ve Merâgî’nin Şerh-i Edvâr’ı

Abstract

İslâmiyet’in ilk asırlarından itibaren mûsikî nazariyatıyla ilgili çalışmalar başlamıştır. İlk çalışmalar daha çok Yunan etkisinde ve kısıtlı konularda yapılmış, daha sonra Fârâbî, İbn Sinâ ve İbn Zeyle gibi filozoflar tarafından kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır. 13. yüzyılda Safiyüddin Urmevî, yapılan çalışmaları inceleyerek eksik veya yetersiz kalan konuları tamamlamış ve “Edvâr” adı verilen metodunu Kitâbü’l-Edvâr adlı kitabında sunmuştur. Kitâbü’l-Edvâr, Merâgî, Müstevfî, Benâî gibi sonraki yazarlar tarafından kabul edilerek mûsikî nazariyatındaki eserlerin temelini oluşturdu. Ayrıca Kitâbü’l-Edvâr‘ın üzerine birçok şerh çalışması yapılmıştır. Bu şerhlerden biri de 15. yüzyılın büyük simâlarından Abdülkâdir-i Merâgî’ye aittir. Merâgî’nin günümüze ulaşan Câmiu’l-elhân ve Makâsidu’l-elhân adlı eserlerinin telif yılı belli olsa da yazdığı Şerh-i Edvâr’ın telif tarihi tam olarak bilinmemektedir. Ünlü matematikçi ve astronom Kâşânî’nin babasına yazdığı Bir mektupta, Uluğ Bey tarafından Semerkant’ta Merâgî’nin de katıldığı “Edvâr” konulu bir meclisten bahsedilmiştir. Bu makalede Safiyüddin Urmevî Edvâr’ı üzerine yazılan şerhler ve Merâgî’nin eserlerinin telif tarihinden bahsettikten sonra, Kâşânî’nin hayatından kısaca bilgiler verilmiştir. Ardından Kâşânî’nin mektubu incelenerek Merâgî’nin hayatı ve Şerh-i Edvâr‘ının telif tarihi ile ilgili yeni bulgular sunulmuştur. Makalenin sonunda ise mektubun Farsçası ile Türkçe tercümesine yer verilmiştir.