ŞÂFİÎ USÛLCÜLERE GÖRE İCTİHAT EHLİYETİ COMPETENCE OF RULING CASE ACCORDING TO SHAFFI PROCDURERERS

Abstract

İslâm hukukunun ruhunu oluşturan ve ona işlerlik kazandırarak dinamik hale getiren en önemli mekanizma şüphesiz ictihattır. İctihadın varlığını devam ettirebilmesi için müctehide ihtiyaç vardır. Müctehid ise İslâm hukuku literatüründe şer’î delillerden amelî hükümleri çıkarabilme yeteneğine sahip olan kişi olarak kabul edilir. Dolayısıyla ictihad kuvveti olmayan kişi müctehid olarak kabul edilmemektedir. Bu anlamda Şâfiî usûlcüler tarafından müctehidin ehliyet ve liyakat sahibi olması şart koşulmuştur. Konu ile ilgili ilk defa gerekli şartları sistemli bir şekilde ortaya koyan Şâfiî’dir. Daha sonra gelen usûlcüler ufak tefek farklılıklarla Şâfiî’nin çizgisini takip etmeye devam etmişlerdir. Genel anlamda Şafiî usûlcülere göre müctehid olan kişinin taşıması gereken şartlar şunlardır: Müctehid öncellikli olarak akıllı, baliğ ve adaletli olmalıdır. Ayrıca, kitabı, sünneti, icma ve ihtilafları, kıyası, Arap dilini, usûli’l-fıkhı, kelamı ve ictihad alanını ilgilendiren bütün ilim dallarını da bilmelidir. Genel anlamda şart koşulan ana başlıklar bunlar olmasına rağmen; müctehidin bu ilimlerden ne kadarını bilmesi gerektiği noktasında ise ihtilaf vardır. Çalışmamızın sınırları göz önünde bulundurularak özellikle Şâfiî usûlcülerin konuya bakış açılarını ve müctehid için şart koştukları ilkeleri dile getirmekle yetindik.