Tek Parti Dönemi Türkiye’sinin Taşrasından: Hakkâri Hakkında Aykurt ve Kazandıoğlu Raporlarının Anlattıkları

Abstract

Türkiye’de son yıllarda giderek önem kazanan mikro tarih ve kültür çalışmaları, ülkenin geniş taşrasında saklı insani zenginlikleri gün yüzüne çıkarmasından dolayı değeri giderek artmaktadır. Günümüzde Anadolu taşrasıyla alakalı yapılmakta olan birçok yeni nesil sosyal incelemelerde hem metotların farklılaşması hem de disiplinler arası ilişkinin daha fazla kurulmasından kaynaklı olarak ortaya yepyeni tarihi bilgiler çıkmaktadır. Bu çalışmaların tarih alanının farklı dönmeleriyle ilgili varlığı söz konusu olsa da daha çok yakın dönemin Türkiye’sini anlamaya dönük bir yoğunlaşma söz konusudur. Bu düşünsel çerçeveden hareketle Türkiye’nin Tek Partili yıllarında ülkenin en uzak vilayetlerinden ve hakkında çok az şey yazılan Hakkâri hakkında bilgi verebilmek mikro tarih anlayışı bağlamında heyecan vericidir. Bu çalışmada, Tek Partili yılların merkezi ve ideolojik erkinin Hakkâri vilayeti hakkında tasavvurlarının izini verecek iki raporun bir karşılaştırması yapılacaktır. Tek Partili yıllarda Hakkâri merkezden uzak sosyo-ekonomik geri kalmışlığının yanı sıra devlete/rejime itaatin de zayıf olduğu farz edilen bir vilayettir. Bu zaman zarfında resmi hüviyetli makam ve kişilerce tutulan raporlardan ilki dönemin Hakkâri mebusu İzzet U. Aykurt’un diğer ise Hakkâri Halkevi başkanı İhsan Kazandıoğlu’na aittir. Anılan bu raporların içeriğinde devrin hâkim siyasi-bürokratik bakışının bir resmini çıkarmak çalışmanın gayelerinden biridir. Ayrıca bu çalışma ile iki raporun muhtevasından hareketle rejimin benimsediği Türk ve Türkçe kimliğinin dışında kalan Hakkâri’nin sahip olduğu sosyal ve kültürel yapısına karşın merkezi siyasi ve bürokratik erkin yaklaşımını görebilmek de ayrı bir önem arz etmektedir.