Ali el-Fahri'nin "Telhisü'l-Beyan"ında İslam mezhepleri ve mürcie / The Islamic sects and the murji'ah in Ali al-Fahri's work "Talkhis al-Bayan"

Abstract

Mezhepler tarihi ile ilgili yapılan araştırmalar, incelemeler ve analizler, insan yaşamında önemli ölçüde değer arz eden bir durumdur. İslâm Mezhepleri Tarihi ile ilgili araştırmalar, insanların itikâdî ve amelî yönlerini belirleyerek hayata dair derin anlamlar kazandırmaktadır. Öyle ki insanlar gerek itikadi gerek ameli mezhepler vasıtasıyla var oluşlarına farklı bir anlam yüklemekte ve bu mezheplerin kendilerine kattığı ideoloji üzere hayatlarını idame ettirmektedirler. Bu anlamda mezheplerin tarihi, içerikleri, hayata baktıkları pencere, inananlar için önemli bir değer atfetmektedir. İslâm dininde olduğu gibi Yahudilik, Hristiyanlık gibi dinlerde de mezhepsel ayrılıklar vuku bulmuştur. Mezheplerin, Yahudilik ve Hristiyanlık gibi diğer dinlerdeki varyasyonlarıyla birlikte incelenmesi, bu konuda eserlerin artmasına yol açmış ve milelnihal türü eserlerin ortaya çıkmasına vesile olmuştur. Bu alanda kaleme alınan eserlerin sayısı oldukça fazladır. İlk dönem İslâm mezhepleri eserlerine bakıldığı zaman bunların sübjektif eserler olduğu görülmektedir. Ancak ilerleyen zamanlarda objektif eserler verilebilmiştir. İlk dönem eserlerinde, mensubu bulunan mezhebin yanlılığı yapılmak suretiyle bahislerde bulunulmuş ve karşıtı olunan mezhebe/mezheplere karşı ağır ithamlarda bulunulmuştur. Ali el-Fahri'nin ele aldığımız Telhisü'l-Beyan fi zikr-i fırak-i ehl-i'l-edyân adlı eseri de sübjektif metotla yazılmış eserler kategorisine girmektedir. Çalışmamızda bu eserde ele alınan mezhepleri tanıtacak, nasıl ele alındığının analizini yapacak ve bu eserin alanımıza yapacağı katkıları sunmaya gayret göstereceğiz. Çalışma, açıklayıcı bir yaklaşımla yazarın görüşlerini olduğu gibi yansıtmaya odaklanmıştır. Sonuç bölümünde ise mezheplerin tarihsel ve toplumsal bağlamda taşıdığı önemi ve özelde ise ele aldığımız eserin akademik literatürde sahip olduğu önemi değerlendiren kapsamlı bir inceleme yapılmıştır.