Şeyh Fethullah Verkanisi'nin "Kitabü'l- Küfr ve'l-Kebair" adlı eserinin tercüme, tahlil ve değerlendirmesi / Translation, analysis and evaluation of Sheikh Fethullah Verkanisi's "Kitāb al-Kufr wa-al-Kabāir"

Abstract

Osmanlı dönemi âlimlerinin devamı niteliğinde olan Şeyh Fethullah elVerkanisi yetiştiği doğu coğrafyasında sahip olduğu ilmi birikim sayesinde birçok risale kaleme almıştır. Ohin medresesinin kurucusu kabul edilen ve çeşitli ilmi faaliyetlerde bulunması bölgenin ilmi ve kültürel yönden gelişmesine katkı sunmuştur. Bu bağlamda kaleme aldığı birçok basılı ve yazma eseri ile günümüze ışık tutan Şeyh Fethullah, Ohin kütüphanesini daha da uğrak bir mekân haline getirmiştir. Çalışmamızın asıl konusu olan ve günümüze ulaşan yazma eserlerden biri de "Kitabü'l-küfr ve'l-kebair" adlı eseridir. "Elfâz-ı küfür" literatüründeki bu eserin aslında Osmanlı duraklama dönemine ait âlimlerin yazdığı küfür risâlelerin devamı niteliğindedir. Eser toplumsal hayatta insanların birbirilerine karşı hak ve sorumluluklarının olduğunu hatırlatmakla birlikte, Müslüman bir kimsenin İslâm'ın emrettiği tarzda yaşaması gerektiğini de vurgular. Nitekim kulun kul üzerinde hakkı olduğu gibi Allah'ın da kullar üzerinde hakkı vardır. Eserde ele alınan büyük günahlar konusunda ise yalnızca Allah'a karşı işlenen günahlar değil aynı zamanda peygambere karşı işlenen günahların yanı sıra kadınların giyiminden eşlerin birbirine nasıl davranması gerektiğine kadar pek çok alanda büyük günah kabul edilen husustan bahseder. Bu çalışmada, ilk olarak Şeyh Fethullah Verkanisi'nin doğumu, nesebi, aile yapısı, ilim hayatı, hocaları ve yetiştirdiği talebeleri, eserleri ile fıkhî ve tasavvufi yönüne ve Ohin medresesi ile ilişkisine yer verilmiştir. Ayrıca çalışmada küfür, günah ve büyük günah kavramı ve bu kavramın ilimler nazarındaki manalarına temas edilmiştir. Bununla birlikte çalışmada Şeyh Fethullah'ın Kürtçe olarak kaleme aldığı ve oğlu Şeyh Alâeddin tarafından Arapçaya çevrilen Kitabü'l-küfr ve'l-kebair adlı yazma eserin yeniden yazım, tercüme ve değerlendirmesi gibi bütün yönleriyle ele alınmaya çalışılmıştır. Ayrıca çalışmada söz konusu risâlenin Arapça ve Molla Nurullah Godişkî tarafından istinsah edilen manzum Kürtçe el yazma nüshalarına ait bilgiler çalışmanın ekler kısmında verilmiştir.