K.K. 246 numaralı Ruus Defteri'nin transkripsiyon ve değerlendirmesi (1-130). / K.K transcription and evaluation of the Ruûs Register (nu. 246) (1-130).

Abstract

Küçük bir uç beyliği olarak kurulan ve zaman içerisinde büyüyen Osmanlı Devleti, hâkimiyet altına aldığı yerlerde merkezi otoritesini kurmak ve oradaki yerel topluluğun düzenini bozmadan kendi kural ve nizâmını benimsetmek amacıyla çeşitli memur atamaları gerçekleşmiştir. Dolayısıyla ataması yapılan memurların kayıtlarını tutmak için bir kaleme ihtiyaç duyulmuş ve bu ihtiyaç doğrultusunda Ruûs kalemi ortaya çıkmıştır. Tez çalışmamız da KK. 246 Numaralı Ruûs Defteri’nin 1-130 arasındaki sayfalarının transkripsiyon ve değerlendirmesi yapılmıştır. Defter, Ferhad Paşa’nın sorumluluğunda M. 1585-1586 (H. 993-994) yılları arasındaki tayin, tevcih, timar ve azilleri kapsamaktadır. Yapılan tevcihlerin kim tarafından arz edildiği, bu kişilerin nerede ve hangi görevde bulunduğu ve aldıkları ücretler gibi genel bilgileri içermektedir. Bu bilgiler sayesinde Osmanlı İmparatorluğunun tevcih sistemini ve bu sistemde görevli olan memurların biyografisi hakkında detaylı bilgiler edinebilmekteyiz. Ruûs kaleminin ne zaman ortaya çıktığına dair kesin bir bilgi bulunmamakla beraber XVI. yüzyıldan itibaren bazı ruûs kayıtlarına ulaşılabildiğini görmekteyiz. Osmanlı Devlet teşkilâtı ve bürokrasisinde tayin ve atamalar devletin en üst düzey karar alma organı olan Divân-ı Hümâyûn’da verilen kararlarla yürütülmekteydi. Hazine ve evkâfın maaş alan orta ve alt düzey her memurunun tayin ve atama belgelerini düzenleyen ve bu belgeleri kaydeden kalem, Ruûs kalemidir. Ruûs kalemi, memurların mâlî işlerine bakar ve buraya ait bütün muameleleri yürütürdü.