Kur'ân'a sosyolojik yaklaşım -İçtimâî tefsîr bağlamında- / A sociological approach to the holy Quran -In the context of social i̇nterpretati̇on-

Abstract

Kur'ân'ı Kerîm, Allah tarafından insanlara hidayet rehberi olarak gönderilmiş bir kitaptır. Kur'ân'ın insanlar için bir hidayet rehberi olabilmesi, insanların Kur'an'ı okuyup anlaması ve yaşaması ile mümkündür. Kur'ân'ın anlaşılması ve yaşanması için çeşitli yönelim ve yaklaşımlarla birçok tefsir yazılmıştır. Bu durumu ise, müfessirin içinde yaşadığı içtimâî havza, toplumsal olgu ve olaylar büyük ölçüde etkilemektedir. Bu yaklaşımlardan biri olan içtimâî tefsir ekolüdür. Bu ekol 19. yüzyılda İslam toplumunun yaşamış olduğu toplumsal olay ve olgulara bir çözüm yolu olarak ortaya çıkmıştır. Bu ekolün temel amacı, Kur'ân'ın hidayet rehberliğiyle, o dönemde İslâm toplumunda var olan toplumsal sorunların yeniden ele alınması ve Kur'ân'ın güncel sorunlara ne tür çözüm önerilerinde bulunduğunun tespit edilerek ortaya konmasıdır. Günümüzde ise, bu yaklaşımın bir devamı olduğu düşünülen "Kur'ân Sosyolojisi" çalışmaları yapılmaktadır. Bu çerçeveden hareketle sosyoloji kavramı, 18. ve 19. yüzyılda Batıda yaşanan toplumsal olaylardan etkilenerek ortaya çıkmış olan ve insanların sosyal davranışlarının nedenlerini, sonuçlarını ve sosyal değişimin bilimsel bir yol ile araştırılmasını ifade eden normatif olmayan bir bilim dalıdır. Kur'ân ise, Allah'ın emir ve hükümlerini içeren normatif bir kitaptır. Bu açıdan Kur'ân ve sosyoloji kavramları; doğası, yöntem ve teknikleri itibariyle birbirinden ayrı gerçeklere işaret etmektedir. Tezimizde bu nokta göz önünde bulundurularak "Kur'an Sosyolojisi" kavramlaştırılmasının üzerinde durulmaya çalışılmıştır. Yanı sıra İçtimâi Tefsir yönelişi ile Kur'ân ve Sosyoloji arasındaki bağın nasıl olması gerektiği meselesi irdelenmiştir.