Beyân Sanatlarının Psikolojik Yansımaları

Abstract

İnsan merkezli bilim ve disiplinler, doğal olarak birbiriyle etkileşim halindedir. Belâgat ve psikolojinin birbiriyle olan ilişkisi bu anlamda en güzel örneklerdendir. Dolayısıyla belâgat ve psikoloji ilişkisi, inkâr edilemez bir gerçektir. Bu ilişki sürecini, insanlık tarihiyle başlatmak mümkündür. Çünkü belâgat ile psikolojiyi yan yana getiren unsurlar, zihin ve zihinsel süreçlerdir. Bu ortak noktayı daha da açmak gerekirse yetenek, yaratıcılık, zevk, estetik, etkinlik, iç güdü, hayal, ilham, duygu, düşünce ve ikna gibi insanla iltisaklı birçok zihinsel olgu belâgat ve psikolojiyi aynı paydada buluşturan unsurlardan bazılarıdır. Bu noktadan hareketle birden çok ortak paydaşları olan bu iki disiplinin ilişkisi, mahiyet, boyut ve kapsam olarak detaylı bir şekilde tetkik edilmesi iktiza eder. Bir edebî eserin ortaya çıkış sürecinde psikolojik faktörlerin rolü ve etkisi, aynı edebî eserin okuyucular üzerindeki psikolojik etkileri ve yansımaları, söz konusu ilişkinin eksenini oluşturur. Bu bağlamda ilgili çalışma, belâgat ve psikolojinin birbiriyle olan ilişkisini, etkileşimini ve yansımalarını ele almayı amaçlamaktadır. Ancak çalışmanın merkezinde teşbih, mecaz ve kinaye sanatlarıyla zengin olan beyân sanatlarının psikolojik etkileri ve yansımaları olacaktır. Söz konusu ifade türlerinin muhatap üzerinde yarattığı duygu, düşünce ve ikna süreçleri sanatsal örneklerle izah edilmeye çalışılacaktır.