Erdem Etiği Bağlamında Bir Karşılaştırma: Aristoteles ve Kınalızâde Ali Çelebi

Abstract

Bu makale, Antik Yunan düşünürü Aristoteles ile 16. yüzyıl Osmanlı âlimi Kınalızâde Ali Çelebi'nin erdem etiği düşüncelerini karşılaştırmaktadır. Aristoteles ve Kınalızâde Ali Çelebi, farklı dönemlerde yaşamış olsalar da erdem etiği ve erdemli yaşam üzerine benzer düşünceler paylaşan iki önemli filozoftur. Her ikisi de erdemli bir yaşamın önemini vurgulamış ve aşırılıklardan kaçınmanın gerekliliğini savunmuşlardır. Aristoteles, altın orta kavramıyla ahlaki erdemlerde dengeyi savunurken, Kınalızâde itidal kavramıyla benzer bir yaklaşım sergilemiştir. Her iki düşünür de erdemli bir yaşamın mutluluğa götürdüğünü ve insanın nihai amacının da bu olduğunu vurgulamışlardır. Farlılıkları ise Kınalızâde, itidal kavramını dini terimlerle ilişkilendirirken, Aristoteles'in ahlak anlayışında dini bir temellendirmede bulunmamasından kaynaklı bir farklılıktan bahsedilebilir. Yapılan araştırmada ahlâk ile ilgili karşılaştırmanın olduğu ancak Ahlâk-Siyaset ilişkisi konusunda Aristoteles-Kınalızâde karşılaştırmasının olmadığı görülmüş ve bu eksiğin giderilmesine yönelik böyle bir çalışmaya girişilmiştir. Karşılaştırma yöntemi kullanılarak ortaya konan bu çalışma, günümüzde, bu iki düşünürün denge, ölçülülük ve erdemli bir karakter geliştirme konusundaki vurguları ile geliştirilen karakterin siyaset alanına etkisinin belirlenmesi, kutuplaşmanın ve aşırılığın yaygın olduğu bir dönemde ahlaki bir pusula görevi görebilir.