Tefsîrü’l-Menâr’da Hikmet Kavramının Değerlendirilmesi

Abstract

İnsanın, akıl sahibi bir varlık olarak eşya ve varlıklardaki nedenleri anlamaya çalışması en temel özelliğidir. Bu anlamlandırma üzerine olan çaba, kavramlar üzerine de olmuştur. ‘Hikmet‘ kavramı, İslam düşünce dünyasında önemli bir konuma sahiptir. Bu kavram, Kur’ân-ı Kerim’de yirmi iki kez geçmiş ve felsefe, mantık, kelam gibi ilimlerin yanı sıra tefsir ilminde de yoğun bir şekilde incelenmiştir. Çağdaş dönemin önemli tefsirlerinden Tefsîrü’l-Menâr’da incelenen kavramlardan birisi de ‘hikmet‘ kavramıdır. Tefsîrü’l-Menar’da, hikmet kavramı, ilim ve aklın ön planda tutularak gerçeğin bu unsurlara dayandığını savunulmakta, nasların hikmet ve maksatları üzerinde düşünmenin önemine değinilmektedir. Ayrıca, Kur’ân’ın ruhuna uygun ve isabetli yorumlar yapma, varlıkların özündeki manaları anlama, kâinatın yaratılmasındaki gayeleri bilme, insanların ihtiyacına uygun içtihatlar üretme gibi konular üzerinde de durulmuş ve bu hedefleri gerçekleştirmek için uygun bir yöntem olarak kullanılmıştır. Söz konusu tefsirde hikmet ile insanın şeriat sırlarına vakıf olması hâlinde, içtihat kanallarının tekrar canlandırılabileceği ve böylece sebep-sonuç ilişkileri doğru anlamlandırılarak ilk kaynağa doğru yol alınabileceği ifade edilmiştir. Hikmet kavramının eserdeki anlamlardan birisi de insanın yaşadıklarından ibret alarak hakikate ulaşması, dini düşüncede yenilenmesidir. Bu çalışmada Tefsîrü’l-Menâr’da anlamsal farklılığıyla yer alan hikmet kavramının incelemesi yapılmış ve bu çerçevede konu irdelenmiştir.