Çarlık Rusya’sı İktidarının Din Politikası: Azerbaycan Örneği

Abstract

Petro’nun vasiyetini kendilerine siyasi ideoloji edinen Çarlık otoritesi “Parçala ve Hükmet” politik yaptırımlarla Güney Azerbaycan’ın yerel yönetimi han, emir ve sultanları savaşlarla bazen de sulh yani (korku psikolojisiyle) anlaşmaya zorladılar. Çarlık, Ortodoks inancının yaygınlaşması sürecinde genelde İslam’ı, özelde ise örgün ve yaygın İslam müesseslerini (mescitler, medreseler, mektepleri) ve din adamlarını yönetim için önemli tehdit olarak gördüler. Araştırmanın amacı, Çar iktidarının Azerbaycan toplumunda yayılma ve kolonileşme sürecinde ilmine, kişiliğine saygı duyulan, sözü dinlenilen, hürmet edilen ve toplumda Hanların yanlarında ve devlet yönetiminde önemli nüfuza/kimliğe sahip din hadimlerinin halk arasında değerlerini düşürmek için izledikleri siyasi-hukuki, sosyo-ekonomik ve sosyo-politik yaptırımları tespit etmektir. Çalışmada, Çarlığın Güney Azerbaycan’da dinî politik yaptırımları Kazak ve Türkmenistan toplumundan farklı olduğu, ayrıca yayılmacı ve merkeziyetçi Provaslav Hristiyan anlayışı çerçevesinde diğer Hıristiyan topluluklara ve din adamlarına siyasi, ekonomik, sosyal ve birçok alanda geniş imtiyazlar tanıdığı halde, çoğunluğu Müslüman olan tebaanın ve din adamlarının idari, hukuki, ekonomik ve sosyal alandaki yetkilerinin sınırlandırmaya gidildiği tespit edilmiştir.