Ahmed Cevdet Paşa’nın Emsile Kitabı Üzerine Yaptığı Ta‘lîkât

Abstract

Eğitim ve öğretim, medeniyetlerin temelini oluşturan etkili unsurlardan biridir. Birçok medeniyet, kendisine ait bir eğitim sistemi geliştirmiştir. İslam Medeniyeti de medreseleri temel eğitim ve öğretim kurumu olarak benimsemiştir. Cevdet Paşa, Osmanlı eğitim ve öğretim kurumu olan medreselerde kaliteli bir öğrenim görmüştür. Cevdet Paşa, derslerinde başarılı bir öğrencidir. Bu başarı onu, medrese derslerinde okutulan kitaplara ta‘lîk ve hâşiye yazacak bir seviyeye ulaştırmıştır. Cevdet Paşa’nın yaşadığı dönemde dünyada savaşlar, ekonomik değişimler, siyasi ve kültürel etkileşimler oluşmuştur. Bu olaylar, devletin yönetiminde yer alan birçok kişiyi etkilediği gibi Cevdet Paşa’yı da etkilemiş ve onun devletin birçok kurumunda görev almasına sebep olmuştur. Cevdet Paşa, görevinde yoğunluk yaşamasına rağmen medreselerde eğitim kalitesinin artması için emek sarf etmiştir. Konuyla ilgili olarak Türkçe ve Arapça özgün eserler yazmıştır. Onun özgün eserlerinden birisi de, Arapça telif edilen ve medreselerde ders kitabı olarak okutulan bazı kitaplara yazdığı ta‘lîkâtlardır. Bu eserler bir arada basılmış olup çoğu başlangıç aşamasında kalmıştır. Cevdet Paşa, Emsile, Binâul-ef‘al, Netâicü’l-efkâr, Mutavvel, Şâfiye kitapları üzerine ta’likât yazmıştır. Cevdet Paşa’nın yazdığı bu eser üzerine tarafımızca yüksek lisans tez çalışması yapılmıştır. Cevdet Paşa Türkçe üzerine çalışmalar yaptığı gibi Arapça üzerinde de çalışmalar yapmış ve bu eseri yazmıştır. Bu çalışmada Cevdet Paşa’nın kütüphane raflarında gizli kalmış bu eserini incelemek ve tanıtmak hedeflenmiştir. Bu sebeple ülkemizdeki dilbilim alanına bir katkı sağlamak için böyle bir çalışma yapılmıştır. Bu makalede Cevdet Paşa’nın adı geçen eserinin bir bölümü olan Emsile üzerinde çalışma yapılmıştır. Makalede, ta‘lîkât kavramı ve medreselerde okutulan Emsile kitabı hakkında bilgi verilmiştir. Cevdet Paşa’nın Emsile’ye yaptığı taʻlîkâtı Türkçe ve Arapça kaynaklardan yararlanılarak eser inceleme çalışması yapılmıştır.