Kur’ân ve Bazı İslam Âlimleri Açısından Yaratılış ve Evrimci Görüş

Abstract

Fikir düzeyinde konuyu ele aldığımızda evrimci görüş; ya da Darvinizm, batılı bilim adamları tarafından ortaya atılmış bir konu değildir. Darwin, onun dedesi ve Lamarck ile anılan evrimci görüş, esas olarak İslâm âlimleri tarafından farklı yönde ele alınmış ve tartışılmış bir konudur. İslâm düşünürleri, “irtika”, “tecdîd”, “istihâle”, “akıcı hikmet”, “ilahi hikmet” ve “ilahi inayet” gibi ifadelerle yaratılış kapsamında evrimi çok daha önceleri ele almışlardır. X. yüzyıldan sonra ortaya çıkan İhvânu’s-Safâ ve İbn Miskeveyh (ö.1030), Şehristanî (ö.1153) ve Bağdadî (ö.1166) gibi bazı İslâm düşünürlerinin, “ana türlerden türeyen yan türlerin meydana gelmesi” şeklinde evrim hakkındaki görüşleri, her ne kadar günümüz evrimci görüş tarafından bütün canlıların bir ana canlıdan (ortak ata) türediğini göstermek için oluşturulan soy ağacını hatırlatsa da esas olan yaratılışın bir özelliği olarak ortaya konulmaktadır. Bu yönüyle İslâm düşüncesindeki evrim anlayışı ile XIX. Yüzyılda Batı dünyasında ortaya çıkan evrim anlayışı birbirlerinden ayrılmaktadır. XIV. Yüzyıla gelindiğinde ise, o dönemin İslâm âlimlerinden meşhur İbn Haldun tarafından yine yaratılış ve evrim konusunun ele alındığını görmekteyiz. İbn Haldun’un evrim ile ilgili görüşlerini ele aldığı Mukaddime isimli eseri, XIX. Yüzyılda batı dillerine çevrilince İbn Haldun ve eseri bütün dünyaca tanınır hale geldi. Birçok alanın öncüsü olarak kabul edilen İbn Haldun, öyle anlaşılıyor ki, evrimci görüşü ile de Batı dünyasındaki evrimcileri etkilemiştir. Dolayısıyla Lamarck, Darwin, Wallace, Spencer vb. evrimcilerin, evrim görüşüyle ortaya çıkmaları bir tesadüf olamaz. İslâm düşünürlerinden bu fikir çalınmış mıdır bilinmez ama evrim teorisi XIX. Yüzyılda, esas itibarıyla İngiltere’deki felsefî, bilimsel, teolojik, politik, sosyolojik ortamdaki paradigmaların bir ürünü olmaktan başka bir şey değildir.