Bir Örfî Hukuk Düzenlemesi Olarak Mecelle’nin Kavâid-i Külliyesi ve Hukukun Genel İlkeleri

Abstract

Osmanlı hukuku, örfî hukuk ve şer’î hukuk olarak, iki eksende gelişmiştir. Şer’î hukukun kaynağı, Kur’an, sünnet, icma ve kıyasa dayanmaktadır. Örfî hukuk ise kaynağını padişahın iradesinden almaktadır. Tarihsel süreç içerisinde, örfî hukuk alanındaki gelişmeler, şer’î hukuka aykırı olmayacak şekilde gerçekleşmiştir. Kısaca “Mecelle” olarak bilinen, “Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye”, hukuk alanındaki modernleşme çabaları ekseninde, 1868-1876 yılları arasında, Ahmet Cevdet Paşa başkanlığındaki bir komisyon tarafından üretilmiştir. Mecelle, Osmanlı hukuku uygulamaları bağlamındaki önemli ve özel bir eser niteliğindedir. 4 Ekim 1926 tarihinde, Türk Medeni Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle birlikte, aynı gün Mecelle yürürlükten kaldırılmıştır. Osmanlı Devleti’nde hukuk alanında modernleşme ve zamana ayak uydurabilme amacı güdülerek ve meseleci bir sistem takip edilerek oluşturulan Mecelle’de yer alan doksan dokuz ilke, hukukun genel prensipleri çerçevesinde düşünüldüğünde, çok önemli ifadelere sahiptir. İçerdiği hususlar anlamında, bu eserin, hukuk tarihimiz anlamında bir mihenk taşı niteliğinde olduğunu söylemek mümkündür.