Azerbaycan’da Öncü Bir Kadın: Xurşidbanu Natevan’ın Yaşamı, Sanatsal Kişiliği ve Liderlik Özelliği Üzerine Bir Değerlendirme

Abstract

Kadınların siyasi, ekonomik, toplumsal ve hukuksal eşitlik talepleri ile 18. yüzyılda gelişmeye başlayan kadın hareketi, 19. yüzyılda nispeten başarı sağlamış ve dünyanın birçok bölgesinde kadınlar bir takım hakları elde edebilmişlerdir. Bu yüzyılda kadın görünürlüğünün arttığı ülkelerden olan Azerbaycan’da sözü edilen öncü ve lider kadınlardan biri olarak Natevan öne çıkmaktadır. Karabağ hanlığının son varisi olarak başladığı hayat yolculuğunda almış olduğu eğitimin ve sanatsal yeteneğinin katkısıyla, gerek siyasi gerekse de kültürel alanda büyük bir birikime sahip olan Natevan, yaşamış olduğu çeşitli zorluklara karşın Azerbaycan’da “güçlü kadın imgesi”nin sembolü olarak kabul edilmektedir. Çalışma’nın temel amacı Azerbaycan’da şair, yazar, anne ve hayırsever olma özellikleri ile tanınan Natevan’ın dünyadaki “lider kadınlar”dan biri olarak tanıtılmasına katkıda bulunmaktır. Bu kapsamda Türkçe, Azerbaycan dili ve Rusça literatür taranmış; ilgili çalışmalarda genel olarak şairin edebi yönü üzerinde durulmasına karşın, liderlik ve öncü kadın özelliklerine vurgu yapılmadığı gözlemlenmiştir. Çalışma bu eksikliği gidermek suretiyle ilgili literatüre katkı sağlamayı hedeflemektedir. Bu bağlamda çalışmanın ilk bölümünde 19. yüzyılda kadın haklarının durumuna ve Natevan’ın sanatsal kişiliğinin gelişmesinde etkisi olduğu düşünülen Şuşa kentine yer verilmiştir. İkinci bölümde ise hayatı kişisel, siyasi ve sanatsal yönleri ile ele alınan Natevan’ın bir kadın olarak yapmış olduğu çalışmalar ve içinde yaşadığı toplumun kadınlarına olan katkısı değerlendirilmiştir.